Z Lubani w fizyczny świat

Nazywam się Marika Kowalska, jestem uczennicą kl. 8 Szkoły Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Lubani. Chciałabym z Panem przeprowadzić wywiad w ramach X Ogólnopolskiego Konkursu Fizycznego „Poszukiwanie talentów”, organizowanego przez Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Polskie Towarzystwo Fizyczne, oczywiście za pozwoleniem.
Wywiad z prof. dr hab. Jarosławem Grobelnym – profesorem nauk ścisłych i przyrodniczych, kierownikiem Katedry Technologii i Chemii Materiałów na Wydziale Chemii Uniwersytetu Łódzkiego, wielokrotnie docenianym i nagradzanym za działalność naukową i organizacyjną, za osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i wychowawcze, z bogatym dorobkiem naukowym, zdobywanym również poza granicami naszego kraju – w Szwajcarii i USA.

M: Panie Profesorze, czy interesuje się Pan bardziej fizyką czy chemią? Czy te dwie dziedziny naukowe są ze sobą powiązane?
JG: Bardzo trudno jest rozdzielić zainteresowanie fizyką lub chemią, ponieważ dziedzina, którą się zajmuję od wielu lat jest interdyscyplinarna i zawiera zarówno aspekty fizyczne jak i chemiczne. Mam na myśli nanotechnologię, czyli naukę o wytwarzaniu, badaniu i zastosowaniu obiektów o rozmiarach od 1nm do 100 nm. Najciekawsze wyniki w tej dziedzinie nauki są efektem prac badaczy właśnie z fizyki, chemii, biologii a także medycyny czy inżynierii materiałowej.
M: Kiedy zaczął Pan interesować się fizyką? Czy ta pasja miała swoje początki już w dzieciństwie?
JG: Od początku nauki bardziej interesowały mnie przedmioty ścisłe niż humanistyczne. Natomiast zainteresowanie fizyką to efekt nauki w szkole średniej i przygotowań do rozszerzonej matury właśnie z tego przedmiotu. Moim zdaniem nie da się nikogo zmusić do zrozumienia fizyki ale można zachęcać i pobudzać ciekawość.
M: Jak wygląda Pana codzienna praca? Czym się Pan zajmuje naukowo?
JG: Większość mojego czasu poświęcam na realizację projektów naukowych, w dużej mierze opartych o współpracę z ośrodkami naukowymi w kraju i zagranicą. Duża część mojej pracy związana jest z syntezą nanocząstek metalicznych oraz ich zastosowaniem, np. w terapiach przeciwwirusowych. Nieodłączną częścią mojej pracy są wykłady, seminaria i laboratoria ze studentami, na których to ja staram się przekazywać nie tylko wiedzę ale również pasję.
M: Dlaczego akurat ciała stałe były przedmiotem Pana pracy doktorskiej z fizyki?
JG: Było to związane z realizacją pracy magisterskiej w Katedrze Fizyki Ciała Stałego Uniwersytetu Łódzkiego. W pewnym sensie możemy powiedzieć, że nanomateriały i nanotechnologia może być w dużej części zakwalifikowane do fizyki ciała stałego. A właśnie tą tematyką interesowałem się już na etapie wykonywania pracy magisterskiej a później doktorskiej.

M: Czy praca fizyka może się kiedyś znudzić?
JG: Myślę, że chyba nie ponieważ wiele jest jeszcze do odkrycia, zbadania, nauczenia się. Im więcej wiemy, tym więcej zadajemy sobie pytań a to pobudza ciekawość. Możemy być tą pracą czasami zmęczeni, wtedy należy oderwać się na chwilę, ja lubię wyjechać w góry, zmęczyć się fizycznie a odpocząć umysłowo, wtedy chętniej i wydajniej wraca się do pracy.

M: Dlaczego wybrał Pan pracę ze studentami na uniwersytecie?
JG: Praca ze studentami to korzyść zarówno dla samych studentów jak i dla nauczyciela. To bardzo często ludzie z otwartymi głowami pełnymi pomysłów i energii do ich realizacji, zadający nieoczywiste pytania pobudzające do myślenia. Przez pewien czas pracowałem w instytucie naukowym, w którym nie było studentów więc mam porównanie i zdecydowanie wolę wariant uniwersytecki.

M: Czy fizyki można się nauczyć czy trzeba mieć do niej wrodzony talent?
JG: Przede wszystkim fizykę trzeba polubić, a z tym w ostatnich czasach chyba nie jest najlepiej. Potrzebny jest oczywiście do tego pewien pakiet wiedzy, której trzeba się nauczyć a później fizykę trzeba zrozumieć, w moim przekonaniu nie da się fizyki nauczyć na pamięć. Wrodzony talent chyba nie jest konieczny.

M:  Otrzymał Pan wiele wyróżnień i nagród. Czy któraś miała dla Pana szczególne znaczenie? Co osobiście uważa Pan za swoje największe osiągnięcie?
JG: Nigdy nie pracowałem z myślą o wyróżnieniach czy nagrodach. One przychodziły raczej same jako efekt ciężkiej pracy, wielu godzin spędzonych w laboratorium, przed komputerem lub na dyskusjach z współpracownikami.
Za najważniejsze osiągnięcie naukowe uważam opracowanie metod wieloaspektowego postępowania z nanocząstkami metalicznymi (złota, srebra, miedzi, platyny, bimetalicznymi). W szczególności dotyczy to: a) syntezy nanocząstek o pożądanej średnicy i wąskim rozkładzie wielkości wokół wartości średniej, b) modyfikacji powierzchni nanocząstek w celu nadania im pożądanych właściwości lub określonych funkcjonalności, c) opracowania procedur metrologii w nanoskali i wykorzystanie ich do stworzenia materiałów referencyjnych opartych na nanocząstkach złota, d) wprowadzenia nanocząstek do hybrydowych układów elektronicznych, e) wprowadzenia nanocząstek do układów biologicznych (w tym do walki z wirusami).

M:  Uczestniczył Pan w wielu projektach naukowych. Czy jest coś, co chciałby Pan jeszcze osiągnąć w dziedzinie fizyki? O czym Pan marzy jako fizyk?
Po realizacji wielu projektów o charakterze badań podstawowych, moim marzeniem jest aby jak największa ilość wykonanych badań znalazła zastosowanie praktyczne. Aby to co zrobiłem do tej pory mogło służyć nie tylko naukowcom ale trafiło do szerokiego grona odbiorców. Na tym w dużej mierze skupia się moja aktywność zawodowa.

M: Jestem ogromnie wdzięczna, że miałam możliwość przeprowadzenia wywiadu z Panem Profesorem. Bardzo dziękuję za poświęcony czas.
Wywiad przeprowadziła Marika Kowalska